پوپک عظیم پور، پژوهشگر میراث فرهنگی و استاد دانشگاه معتقد است که توجه به نقش زنان و مادران در انتقال فرهنگ می‌تواند راهگشای حفاظت از میراث ملموس و ناملموس ایران باشد.
ه گزارش دبیرخانه جشنواره فیروزه، نشست مجازی «اسباب بازی و خانواده» در حالی برگزار شد که پوپک عظیم پور، پژوهشگر میراث فرهنگی و استاد دانشگاه بیان کرد: در اندیشه‌ی فرهنگ مردمی و فولکلور زنان منتقل کنندگان فرهنگ هستند. در کنج خانه، در حین آشپزی و قالی بافی و دامداری و در هنگام خواباندن بچه‌ها با قصه و لالایی گفتن مادران با نوعی از فرهنگ آشنا شوند که در پیرامون‌شان در حال شکل‌گیری است.
عظیم پور در مورد رابطه‌ی مادر و چگونگی انتقال فرهنگ به کودک توضیح داد: زنان در همه‌ی فرهنگ‌ها شاید بتوان گفت که ستون محکمی در خانواده هستند. آن‌ها از دوران کشاورزی و دامداری به کشت و زرع و سفالگری پرداختند و از کومه‌شان حفاظت کردند و چه به صورت ملموس و چه به شکل ناملموس نباید نقش زنان را در انتقال فرهنگ نادیده بگیریم. این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با آوردن مثال‌هایی از فرهنگ اقوام ایرانی در مورد تاثیرات انتقال رسوم فرهنگی به نسل جدید گفت: دختران بلوچ رخت عزای مادر و لباس عروسی خودشان را باید به تنهایی بدوزند. با این رسم، بسیاری از غم‌ها و شادی‌ها و آرزوها در جغرافیا و فرهنگ منطقه به عنوان میراث فرهنگ بلوچی غیر مستقیم به نسل جدید منتقل می‌شود. کاش در حوزه‌ی موزه‌داری ما هم انتقال میراث گذشتگان به نسل جوان به شیوه‌ی مادرانه بود.
وی با اشاره به نقش عروسک‌های سنتی مانند عروسک لیلی در انتقال میراث فرهنگی اظهار کرد: بازی با عروسک‌ها در بین اقوام ایرانی صرفا یک بازی نیست، تمرینی از زندگی است که آرزوها و خیال‌های کودکانه را به نمایش درمی‌آورد. در بین اقوام بختیاری در ایران عروسک لیلی به بازنده یا دستمال باز معروف است. این عروسک دست‌ساز تمثیلی از مادر برای کودک است و مادر آن را به شکل خودش می‌سازد. نوع زلف‌آرایی، پوشش سر و لباس و دستمال‌بازی که در دستانش نقش بسته او را به رقص وا می‌دارد.
عظیم پور افزود: رقص دستمال بازی در یک مطالعه‌ی فولکلورشناسی صرفا به معنای حرکات بدن نیست، به نوعی تعالی است. در انگاره‌های تپه موسیان گزارش شده که فیگورهای انسانی به همین شکل در حال چرخش و رقص هستند. بالا بردن دست‌ها به بالا به نوعی عروج به عرش و یگانه شدن با هستی معنا دارد، مانند رقص السماء. رقص‌های اقوام لرستانی و قشقایی و کرد به نوعی در دایره زیستن معنا می‌شود. رقص در بین این اقوام فقیر و غنی ندارد و همه دست در دست هم در حال شادی هستند. عضو هیئت علمی دانشکده هنرهای نمایشی در مورد عروسک لیلی توضیح داد: کودکان با عروسک لیلی به عنوان یک سمبل برای عروس شدن خودشان، فرزندآوری و مسئولیت پذیری را برای آینده تمرین می‌کنند. مادر طره‌ی خود را در عروسک نهاده و حس و غریزه‌ی مادر در عروسک جاری و ساری شده است، به آغوش کشیدن این عروسک فراتر از به آغوش کشیدن عروسک باربی است که با یک ماشین و با استفاده از مواد شیمیایی خلق شده است.
پوپک عظیم پور خاطر نشان کرد: مشهورترین قصه‌گوی دوران کسی نیست جز شهرزاد قصه‌گو. در واقع زنان و مادران در تاریخ به قدری قصه می‌گویند که تبحر پیدا می‌کنند تا این حافظه‌ی جمعی و هویت فرهنگی را انباشته و آماده‌ی انتقال به نسل بعدی کنند. او با توجه به تنوع عروسک‌های گوناگون اقوام ایرانی، بیان کرد: زنان قوم آذربایجانی در ایلات و عشایر دهان خود را می‌پوشاندند و یاشماق را به عنوان پوششی بر دهان خود می‌بستند. این رسم در عروسک این منطقه نیز وجود دارد. استفاده از یاشماق نشان از احترام به بزرگتر از خود است به معنای اینکه وقتی یک زن عروس می‌شود باید بیشتر گوش بدهد و کمتر سخن بگوید. نیاکان ما در ادوار باستان اعتقاد داشتند که صحبت کردن از دهان باعث آلوده شدن هوا می‌شود. هر چند ممکن است امروزه به این شیوه انتقاد وارد شود اما در خرد جمعی عامیانه احترام به بزرگتر و محیط زیست وجود داشته و سنت‌ها سرشار از رمز و راز بوده است.
عظیم پور افزود: امروزه در زندگی شهری ما به سفالگری و نقش زدن بر روی سفال یک نگاه تزئینی داریم و هنرهای دستی را در پشت ویترین قرار می‌دهیم در حالی که سوزن دوزی بخشی از زندگی یک بلوچ است و زنان و مردان در برخی از مناطق در کوزه‌ها آب می‌نوشند. این متخصص فرهنگی در پایان اذعان کرد: لالایی‌ها اولین گفتگو و اولین انتقال عناصر فرهنگی غریزی به کودک است. کودک شش ماهه شاید درکی از آن نداشته باشد اما یقین دارم که لالایی‌ها خوانده می‌شود و آرزوها گفته می‌شود، در جان کودک به غلظتی می‌رسد و فوران آن در آینده در مادرانگی و زنانگی بازتاب می‌شود. گفتنی است ششمین دوره جشنواره کالاهای فرهنگی ( فیروزه) در سال جاری نشست‌های تخصصی خود را به صورت مجازی برگزار می‌کند. علاقمندان جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این جشنواره می‌توانند به آدرس www. Jayezehfiroozeh. Ir مراجعه کنند.